24 -25 мая ў Віцебску на вялікай сцэне тэатра імя Якуба Коласа адбудуцца гастролі Рыжскага тэатра «Дайлес»

Культура

Латвійскі тэатр Дайлес, у мінулым Дзяржаўны акадэмічны Мастацкі тэатр імя Яна Райніса Латвійскай ССР. Менавіта пад такой назвай звесткі пра яго можна знайсці ў Тэатральнай энцыклапедыі і іншых выданнях пра тэатральнае мастацтва на рускай мове, узнік па ініцыятыве прадстаўнікоў прагрэсіўнай інтэлігенцыі пры «Доме для народа Райніса і Аспазіі». Кіраўніком яго стаў добра вядомы акцёр, пазней – найвялікі рэфарматар рэжысёрскага мастацтва на латышскай сцэне Эдуард Смільгіс (1886-1966). Першым «літаратурным дырэктарам» тэатра быў аднадумец Смільгіса – вялікі латышскі паэт Ян Райніс. Адкрыццё тэатра адбылося 19 лістапада 1920 года п’есай Райніса «Індуліс і Арыя», і новы тэатр адразу ж звярнуў на сябе ўвагу грамадскасці.

24 -25 мая ў Віцебску на вялікай сцэне тэатра імя Якуба Коласа адбудуцца гастролі Рыжскага тэатра «Дайлес»
Рыжскага тэатра «Дайлес». Фота Вікіпедыя

Гістарычны шлях развіцця тэатра шмат у чым быў вызначаны яго заснавальнікам Э.Смільгісам, які на працягу доўгіх гадоў  кіраваў тэатрам. На ўсіх этапах свайго творчага шляху тэатр імкнуўся адпавядаць найболей прагрэсіўным памкненням сцэнічнага мастацтва свайго часу, і, дзякуючы рэпертуарнай палітыцы і выхаванню пры тэатры маладых актораў – папаўненню трупы, заняў вядучае месца ў культурным жыцці Латвіі.

Правай рукой Смільгіса былі нязменныя кансультанты: па сцэнічным афармленні – Яніс Мунціс, потам Ота Скулме, Гірт Вілкс, сцэнічнаму руху – Феліцыта Эртнер, музычнаму афармленню – Бурхард Сосаар, Маргерыс Зарыньш.

Трупу складалі акёры розных пакаленняў і вопыту работы. Сярод іх былая першая прымадонна Нацыянальнага тэатра Эмілія Віестурэ, Паўла Балтабола, потым Карліс Пабрык, Ліліта Берзіня, Эльвіра Брамберга і інш. У 1925 годзе была адкрытая першая студыя тэатра Дайлес, якую ў 1927 годзе скончылі 23 маладыя акторы – Лілія Амерыка, Беніта Азаліня, Лілія Жвігуле, Артур Філіпсон, Алберт Мікельсон і інш. Сярод вучняў другой студыі (1946–1949) былі такія выбітныя асобы, як Харыйс Ліепішьш, Вія Артманэ, Эдуард Павулс і Валянцін Скульме. І сёння ў тэатры Дайлес цацкаюць выхаванцы трацін студыі (1958–1961) – Вольга Дрэге, Юрыс Стрэнга, Ілзе і Улдыс Ваздзікі, Лідзія Пупурэ.

Пачынаючы з 1929 года, поруч з пастаноўкамі класічнай і сучаснай драматургіі ставіліся таксама і музычныя спектаклі.

З 1963 года мастацкае кіраўніцтва тэатра перайшло ў рукі актора (выпускнік 2-й студыі тэатра Дайлес), рэжысёра, драматурга, крытыка і тэатразнаўца Петэрыса Петэрсана (1923–1998). Падчас яго 7-гадовага кіраўніцтва (1963–1971) самымі значнымі з’яўляліся такія спектаклі, як «Агонь і ноч» Райніса (1965), «Матацыкл» (драматызацыя складанкі вершаў Іманта Зіедоніса,1967) і «Ідыёт» Дастаеўскага (1969). Пастаноўкам П.Петэрсана было ўласціва супрацьстаўленне творчай асобы і натоўпу.

У 1964 годзе Петэрсан стаў і кіраўніком чацвёртай студыі тэатра Дайлес, у якой акторскаму майстэрству навучаліся Ліліта Азаліня, Марына Янаус, Петэрыс Ліепіньш, Айвар Сіліньш і інш.

У 1971 годзе на месца Петэрсана прыйшоў актор, рэжысёр, педагог акторскага майстэрства Арнольд Ліныньш (1930–1998). У самых паспяховых пастаноўках Ліныньша асабліва моцна выявіліся менавіта ўнутраныя супярэчнасці асобы і цяга да гармоніі – «Апошні бар’ер» Дрыпе (1974), «Бранд» Ібсэна (1975), «Двайняты Чортавага кража» Ліва (1977), «Лізавета Ангельская» Брукнера (1980), «Іосіф і яго браты” Райніса (1981) і песеннае ігранне «Кароткае навучанне ў каханні» (1973), інсцэнаванне якой адноўлена ў сезоне 2001\2002.

Арнольд Ліныньш выхаваў тры студыі актораў (1971–1975; 1975–1978; 1978-1982) і курс рэжысёраў (1984), які скончылі такія папулярныя ў Латвіі рэжысёры, як Карліс Аушкап, Эдмунд Фрэйберг, Валдыс Лурыньш і Наурыс Клетніекс. Пятая студыя выхавала для тэатра Карліса Аушкапа, Яніса Паукштела, Івара Калныньша, Ромуалда Анцана, Бертуліса Пізыча, Мірдзу Марцінсону, Аквеліну Ліўмане і інш. Вучні шостай студыі – Андрыс Берзіньш, Юрыс Калныньш, Арніс Озолс, Варыс Вятры, Юрыс Горнавс, Петэрыс Гаудыньш, Эсмеральда Эрмале і інш. А найпапулярныя акторы сёмай студыі – Харый Спановскіс, Гундар Аболіньш, Андрэй Жагарс, Юрыс Фринбергс, Мара Звайгзне, Катрынэ Пастарнака, Лэлдзе Вікманэ і Лігіта Скуіня.

30 лістапада 1977 года ўвесь калектыў тэатра Дайлес у тэатралізаваным шэсці перайшоў з дома нумар 25 па вуліцы Лачплесіса на сваё новае месца рассялення на тагачаснай вуліцы Леніна (зараз Брывібас), нумар 75.

З 1987 года цуглі мастацкага кіравання тэатрам Дайлес у свае рукі ўзяў вучань і абраны паслядоўнік Арнольда Ліныньша Карліс Аушкап (1947). У тэатры ставіліся філасофскія п’есы – «Стэпавы воўк» Гесэ (1982), «Іх кранула вечнасць» Чака (1987), «Калі мы, мёртвыя, прачынаемся» Ібсэна (1993), «Небяспечныя сувязі» Гемптона (1996), а таксама і музычныя спектаклі, як «Шэрлак Холмс» Дойла – Джилета (1979) і «Джон Нейланд» Алунана (1982).

Творчай рэжысурай заняты таксама Арніс Озолс, Міхал Груздоў (Санкт-Пецярбург), Дж.Дж.Джылінджэр і актор Валдыс Лиепиньш, за якім лічацца і шматразовыя пастаноўкі святочных канцэртаў тэатра.

У 1998 годзе была прынята новая студыя тэатра Дайлес (кіраўнік Карліс Аушкап), студэнты якой ужо паспяхова і актыўна бралі ўдзел у спектаклях.

У наш час Тэатр Дайлес з’яўляецца найбуйным прафесійным рэпертуарным тэатрам у Латвіі з трыма пляцоўкамі. Камерную залу і Малую залу вызначае псіхалагічная скіраванасць спектакляў, эксперыментальныя пастаноўкі і пошук сучаснай тэатральнай эстэтыкі, але 1000-мясцовы Grand Hall – самы шырокі спектр пастановак, што задавольвае самыя размаітыя густы, прыцягваючы шырокую аўдыторыю: драмы, камедыі, трагедыі, музычныя спектаклі, дзіцячыя шоу і канцэрты. Кожны год тэатр прапануе публіцы 15-18 новых прац.

З 2011 года мастацкім кіраўніком тэатра з’яўляецца Дж. Дж. Джылінджэр.

24 мая а 19-й гадзіне тэатр Далес прапануе віцебскім гледачам сваю пастаноўку “Эквус”.

У аснове драмы Пітэра Шэфера «Эквус» (1973) ляжыць рэальны выпадак, пра які аўтару расказаў яго сябар. Аднак у п’есе аўтар паказвае сваю ўласную версію таго, што магло стаць прычынай гэтых падзей.

Можа, часам варта пайсці на экстрэмальны крок, каб не жыць, закусіўшы цуглі? Ці ёсць сэнс быць нармальным, жыць нармальным нудным жыццём у нармальным нудным грамадстве?

Для маладога Алана конь – гэта Бог. Эквус. Пяшчота каханкаў, спакуслівая гульня мускулаў, салодкі пах поту і паўночная язда ва ўвесь апор. Паталагічная цяга, сэксуальная апантанасць, боская глыбокая пашана і рытуальная ахвяра. Але багі раўнівыя і помслівыя. У імя Эквуса Бацькі, Эквуса Сына і Эквуса Святога духу.

Драма «Эквус» атрымала ўзнагароду Тоні як лепшая п’еса года (1975). Роля Алана ў вестэндовской пастаноўцы ў Лондане (2007) і ў наступнай пастаноўцы на Брадвеі (2009) іграў Дэніэл Рэдкліф.

У ролях: Лаўрыс Субатніекс (Марцін Дайсарт, псіхіятр), Дайніс Грубэ (Алан Стрэнг), Юрыс Жагарс (Фрэнк Стрэнг, яго бацька), Індра Брыке (Дора Стрэнг, яго маці), Крысціне Неварауска (Эстэр Саламон), Іева Сегліня (Джыл Мэйсан), Дайніс Гайделіс (Хары Далтан, уладальнік стайні), Гінтс Анджанс (Самародак / Малады вершнік), Эрыка Эглія (Медсястра).

Рэжысёр – Лаура Гроза-Кіберу. Сцэнограф – Мікеліс Фішэрс. Мастак па касцюмах – Ілзэ Вітоліня. Харэограф – Ліенэ Грава. Мастак па святле – Іварс Цілчыкс.

25 мая а 19-й гадзіне госці з Латвіі пакажуць псіхалагічную драму Гары Оуэна “Брутальны і сын”.

Падлетку Ліяму давялося пераехаць за блізкі свет, каб пасяліцца ў бацькі, якога ён зусім не ведае. Бацька Ліяма – сапраўдны мачо, да таго ж жыве з кабетай сумнеўных паводзін. І нездарма мянушка бацькі – Брутальны.

Вядома, Ліям нярвуецца і пачуваецца самотным, вядома, ён бунтуе. Хто каго, урэшце, адолее?

У ролях: Лаурыс Субатніекс (Рык), Віта Варпіня (С’юзі), Дарта Даневіча (Джэн), Марціньш Почс ці Ніклавс Курпніекс (Ліям).

Рэжысёр – Зміцер Пятрэнка. Сцэнограф – Сінція Екабсоне. Мастак па касцюмах – Байба Ліціня. Мастак па святле – Каспарс Херцманіс.

А чаму ў Віцебску павінна быць вуліца Яна Райніса, чытайце тут.

Оцените статью
Витебский Курьер
Добавить комментарий