26 лістапада мы ўспамінаем нараджэнне Уладзіміра Караткевіча — пісьменніка, які зрабіў для беларускай культуры тое, што адзін чалавек робіць раз на стагоддзе: вярнуў гісторыі беларусаў голас, колер і пачуццё ўласнай годнасці. Яго творчасць стала адной з галоўных апор адраджэння нацыянальнай свядомасці ў другой палове ХХ стагоддзя.
Караткевіч з’явіўся на свет у 1930 годзе ў Воршы, у сям’і, дзе павага да адукацыі і памяці была натуральнай традыцыяй. Ад родных гісторыяў, легендаў і паданняў, ад гуку старых вуліц яго роднага горада пачалося тое непадробнае захапленне мінулым, якое потым вылілася ў маштабны літаратурны свет.
Ён адчуваў гісторыю як нешта жывое: не набор дат і фактаў, а драматычныя чалавечыя лёсы, поўныя выбару, годнасці, болю і любові. Менавіта таму яго героі — Андрэй Беларэцкі, Алесь Загорскі, рыцары, паўстанцы, змагары і рамантыкі — сталі такімі блізкімі чытачу. У «Дзікім паляванні караля Стаха», «Каласах пад сярпом тваім», «Чорным замку Альшанскім» гісторыя ператвараецца ў дыханне часу — трывожнае, прыгожае, поўнае надзеі.
У прозе Караткевіча заўсёды ёсць некалькі ключавых рыс: шырыня гістарычнага мыслення, магутны рамантычны імпульс і незвычайная чалавечая цеплыня. Ён умее паказаць, што мінулае — не пыл на паліцах архіваў, а падмурак, без якога немагчыма зразумець сябе сёння.
Пісьменнік безумоўна быў і застаецца адным з наймацнейшых апявальнікаў любові да Беларусі. Але гэта ніколі не была пустая патэтыка. Яго радзіма — гэта людзі, мова, старыя дубровы, зраненая гісторыя і вечная вера ў тое, што народ абавязкова адродзіцца. Ён казаў: калі жыць — то дзеля таго, каб вярнуць Беларусі яе годнасць.
У паэзіі Караткевіч — рамантык, чалавек вострых пачуццяў і вялікай душэўнай шчодрасці. У эсэістыцы — пільны, трапны, часам іранічны, але заўсёды шчыры. У лістах — надзвычай далікатны да людзей, якіх любіў, і патрабавальны да сябе.
Сёння, калі мы адзначаем дзень яго нараджэння, асабліва адчуваецца, што яго словы і думкі не адышлі. Яны працягваюць працаваць — у школе, у тэатры, у кіно, у размовах, у тым, як мы думаем пра сваю гісторыю. Караткевіч навучыў цэлае пакаленне глядзець на Беларусь не як на межавую тэрыторыю, а як на краіну з глыбокай традыцыяй, уласнымі міфамі і вялікім духоўным патэнцыялам.
26 лістапада — гэта добры момант, каб узяць у рукі яго кнігу і зноў адчуць тое святло, якім ён умеў азарыць самыя цёмныя старонкі нашай гісторыі. Бо галоўная яго заслуга — ён навучыў любіць Беларусь не словамі, а сэрцам.
«Кацёл з каменьчыкамі» Уладзіміра Караткевіча – прэм’ера і дэбют у Тэатры «Лялька»
